by
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχει μεγάλος ανθρώπινος πόνος στη Γάζα σήμερα. Αλλά η αξιολόγηση του διεθνούς δικαίου για το τι συμβαίνει είναι ένα πιο περίπλοκο ζήτημα. Αυτό προκύπτει ξεκάθαρα από τα «χαρτιά θέσης» που αρκετοί εμπειρογνώμονες παρουσίασαν το απόγευμα της Πέμπτης στο Επιμελητήριο για τη δημόσια ακρόαση για το ανθρωπιστικό δίκαιο.
Οι διάφοροι παράγοντες που περιπλέκουν επί του παρόντος την αξιολόγηση δεν μπορούν να συνοψιστούν εν συντομία, αλλά ξεκινάμε από τη διάκριση που κάνουν όλοι οι ειδικοί μεταξύ ius ad bellum (με τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες ένα κράτος μπορεί να χρησιμοποιήσει βία) και αυτό ius in bello (ανθρωπιστικό δίκαιο του πολέμου, HOR). Το τελευταίο ισχύει σε κάθε περίπτωση για τα μέρη του πολέμου, αλλά υπάρχουν διαφορετικά καθεστώτα για διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις και για μη διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις (εάν ένα από τα μέρη δεν είναι κράτος). Οι νόμοι του πολέμου για το τελευταίο καθεστώς είναι λιγότερο ανεπτυγμένοι, λέει ο Marten Zwanenburg, καθηγητής στρατιωτικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ (UvA), αν και πολλοί από αυτούς τους κανόνες εξακολουθούν να ισχύουν λόγω του εθιμικού διεθνούς δικαίου.
Εργατικό Δίκαιο
Εξίσου σημαντικό είναι το ερώτημα εάν το Ισραήλ καταλαμβάνει τη Γάζα ή όχι. Το Ισραήλ δεν το πιστεύει, το λέει το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης. Και τότε ισχύει και ο νόμος για την κατοχή, ο οποίος, σύμφωνα με τον Zwanenburg, επιβάλλει «περαιτέρω υποχρεώσεις» στο Ισραήλ, επίσης όσον αφορά την ανθρωπιστική βοήθεια.
Ο καθηγητής André Nollkaemper (UvA) διακρίνει δύο συνέδρια σχετικά με τις νομικές βάσεις των ισραηλινών στρατιωτικών ενεργειών. Το πρώτο είναι να ασκήσει το Ισραήλ το δικαίωμά του για αυτοάμυνα στη Γάζα βάσει του Χάρτη του ΟΗΕ και του εθιμικού δικαίου. Η δεύτερη ανάγνωση, την οποία βρίσκει «πιο πειστική», είναι ότι το δικαίωμα στην αυτοάμυνα δεν ισχύει σε αυτή τη σύγκρουση επειδή το Ισραήλ κατέχει παράνομα τη Γάζα. Το συμπέρασμά του: «Οι απώλειες μεταξύ του άμαχου πληθυσμού δεν φαίνεται να είναι σε καμία περίπτωση ανάλογες όσον αφορά το jus ad bellum ή το jus in bello. (…) Για νομικούς λόγους είναι απαραίτητη η κατάπαυση του πυρός για να τεθεί τέλος στις συνεχείς παραβιάσεις του νόμου».
Ο καθηγητής Chris de Cock (Πανεπιστήμιο της Γάνδης) πιστεύει ότι ο κατοχικός νόμος δεν ισχύει και κάνει λόγο για μη διεθνή ένοπλη σύγκρουση. Στη συνέχεια, το “έγγραφο θέσης” του ακολουθεί μια μακρά περίληψη των θεμελιωδών κανόνων του ανθρωπιστικού δικαίου όταν “εκτελούνται επιθέσεις”. Πρόκειται για τη διάκριση (μεταξύ πολιτών και μαχητών και στρατιωτικών στόχων). προφυλάξεις κατά την επίθεση (όπου πρέπει να ληφθούν “όλα τα πρακτικά μέτρα” για να αποτραπεί ή τουλάχιστον να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο η ζημιά σε πολίτες και αστική περιουσία”), ειδική προστασία (π.χ. για νοσοκομεία, εκτός εάν χρησιμοποιούνται για επιβλαβείς ενέργειες ). αναλογικότητα και τέλος «αδιάκριτες επιθέσεις» που στοχεύουν να χτυπήσουν αδιάκριτα πολιτικούς και στρατιωτικούς στόχους – και οι οποίες απαγορεύονται.
«Αναμενόμενη παράπλευρη ζημία»
Όπως ο De Cock, οι καθηγητές Paul Ducheine και Martin Fink (και οι δύο από την Ολλανδική Ακαδημία Άμυνας) επισημαίνουν ότι κατά την αξιολόγηση του κατά πόσον οι επιθέσεις είναι αναλογικές, πρέπει κανείς να εξετάσει τις πληροφορίες που έχει στη διάθεσή του ο διοικητής πριν από την επίθεση, όχι την εικόνα μετά την επίθεση. η οποία μια κρίση βασίζεται συχνά στην κοινή γνώμη. Ο νόμος του πολέμου «δέχεται ένα ορισμένο ποσό προβλέψιμων παράπλευρων ζημιών», γράφουν, και: «η υπερβολική (δυσανάλογη) δεν είναι το ίδιο με την εκτεταμένη (πολύ).»
Ενώ ο Nollkaemper βλέπει δυσανάλογη βία από την ισραηλινή πλευρά, ο καθηγητής Geert-Jan Knoops (UvA) παρατηρεί ότι η κοινή γνώμη και οι διεθνείς οργανισμοί «συμπεραίνουν και καταλήγουν πολλά για πιθανές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου χωρίς να είναι γνωστά τα πραγματικά γεγονότα». Καλεί σε μετριοπάθεια στην αξιολόγηση του πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς «χωρίς να γνωρίζει όλα τα γεγονότα και τις στρατιωτικές-επιχειρησιακές εκτιμήσεις».
Επικαλείται επίσης ένα ισραηλινό έγγραφο που περιγράφει ένα νομικό πλαίσιο για την ελαχιστοποίηση της ζημιάς στους αμάχους. Το αν αυτό συμβαίνει όντως, σύμφωνα με τον ίδιο, μπορεί να διαπιστωθεί μόνο μετά από ανεξάρτητη πραγματολογική έρευνα. Ορίζει τον χαρακτηρισμό των «εγκλημάτων πολέμου» ως πρόωρο.
Στο στρογγυλό τραπέζι της Πέμπτης δεν ήταν παρών ο καθηγητής Μάρκο Μιλάνοβιτς, ο οποίος γράφει ότι το ius ad bellum σχετικά με το Ισραήλ και τη Γάζα είναι “ένα χάος” και “μια ασαφής κατάσταση από νομική άποψη”. Σύμφωνα με τον ίδιο, είναι «πολύ ξεκάθαρο» ότι η αμερικανο-βρετανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 περιλάμβανε «επιθετικότητα» και «είναι ακόμη πιο ξεκάθαρο ότι η Ρωσία διέπραξε επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας», αλλά «η Γάζα δεν είναι τέτοια περίπτωση».
