POTOMKYNE, Oekraïne (AP) – Een met gras begroeid pad met bandensporen leidt naar de boerderij van Volodymyr Zaiets in het zuiden van Oekraïne. Hij is voorzichtig en rijdt alleen in deze ondiepe groeven – ontwijken kan hem zijn leven kosten in het veld bezaaid met explosieve mijnen.
Onkruid groeit hoog waar ooit rijen zonnebloemen bloeiden. Het land van de Zaiets is niet meer aangeraakt sinds de herfst van 2021, toen er voor het laatst tarwe werd ingezaaid. Nu is het een mijnenveld achtergelaten door terugtrekkende Russische troepen.
Zaiets negeerde officiële waarschuwingen en ontmijnde dit stuk land zelf, vastbesloten om de oogst van het jaar niet te verliezen. Hij gelooft dat 15% van zijn 1.600 hectare (4.000 acres) landbouwgrond is hersteld.
Werknemers zoals Victor Kostiuk zijn nog steeds mijnen aan het spotten, maar hij is klaar om de tractor te starten.
“We moeten het doen,” zegt hij, “waarom bang zijn?”
In heel Oekraïne heeft de oorlog de graanboeren voor een venijnig dilemma geplaatst. Boeren in gebieden die nu vrij zijn van Russische bezetting, riskeren hun leven om hun land te ontdoen van explosieven in de aanloop naar het kritieke plantseizoen in de lente. Zelfs dan hebben ze te kampen met stijgende productie- en transportkosten als gevolg van de Russische blokkade van veel havens aan de Zwarte Zee en de recente beperkingen die buurlanden hebben opgelegd aan Oekraïens graan.
De tweelingcrisis zorgt ervoor dat veel boeren minder gaan zaaien. Knelpunten bij het transport van graan over land en zee leiden tot verliezen, met een verwachte daling van de graanproductie met 20-30%, oogsten van slechtere kwaliteit en mogelijk duizenden faillissementen in het komende jaar, volgens insiders uit de industrie, Oekraïense overheidsfunctionarissen en internationale organisaties.
De “drastische vermindering” van de graanoogst bedreigt mogelijk de wereldwijde voedselzekerheid, zei Pierre Vauthier, hoofd van de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie in Oekraïne. “Het is het belangrijkste dat iedereen eet. Het is dus een grote zorg.”
Meer dan een jaar na de Russische invasie begint de landbouwindustrie in Oekraïne de volledige impact te zien van wat de “graanschuur van de wereld” wordt genoemd, waarvan de betaalbare voorraden tarwe, gerst en zonnebloemolie van vitaal belang zijn voor Afrika, het Midden-Oosten en Afrika zijn delen van Azië waar mensen honger lijden.
De FAO zegt dat 90% van de boerderijen inkomsten heeft verloren en dat 12% land heeft gemeld dat besmet is met mijnen. Het areaal beplant met gewassen daalde vorig jaar tot 11,6 miljoen hectare (28,6 miljoen acres) in 2021, van 16 miljoen hectare (ongeveer 40 miljoen acres) in 2021. Dat aantal zal dit jaar naar verwachting dalen tot 10,2 miljoen hectare.
In de zuidelijke provincie Kherson, tussen de dreiging van raketten vanuit de lucht en mijnen op de grond, maken boeren dezelfde, vaak tragische afweging: neem het risico en plant of verlies je levensonderhoud.
De regio is een van de gebieden met de hoogste tarweproductie in Oekraïne en een van de zwaarst ontgonnen gebieden. Ontmijningsdiensten zijn overweldigd, waarbij infrastructuur en burgerhuisvesting prioriteit krijgen boven boerderijen.
Maar de telers kunnen haast niet wachten: april en mei zijn de belangrijkste plantmaanden voor mais, de herfstmaanden voor tarwe. Velen schakelen over op het planten van oliehoudende zaden, die goedkoper zijn.
“We hebben bijna 40 grote boeren in ons gebied en bijna allemaal hebben ze geen toegang tot hun land, op twee na”, zegt Hanna Shostak-Kuchmiak, hoofd van de Vysokopillya-administratie, die verschillende dorpen in het noorden van Kherson omvat.
Zaiets is één ding, en Valerii Shkuropat uit het nabijgelegen dorp Ivanivka is iets anders.
“Onze helden”, zei Shostak-Kuchmiak, “die rondreden in hun auto’s, mijnen opraapten en naar onze mijnopruimingen brachten.”
Geen van de boeren had het gevoel dat ze een keuze hadden. Beiden wisten dat ze zonder oogst dit jaar al failliet zouden zijn volgend jaar.
Iedereen begrijpt de risico’s, zei Shkuropat, op wiens uitgestrekte 2.500 hectare (meer dan 6.000 acres) land ooit erwten, gerst, gierst en zonnebloemen groeiden. Hij schat dat de helft geplant kan worden.
Vorige maand werd een van zijn arbeiders gedood en een ander gewond toen hij metalen raketresten opraapte.
“Als we zaaien, als we gewassen verbouwen, hebben mensen banen, salarissen en hebben ze de mogelijkheid om hun gezin te voeden”, zei Shkuropat. “Maar als we niets doen, hebben we niets.”
De Russische blokkade van de Oekraïense havens aan de Zwarte Zee heeft het land beroofd van het voordeel dat het ooit had ten opzichte van andere graanexporterende landen. Doorvoerkosten, nu vier tot zes keer hoger dan vooroorlogse niveaus, hebben de graanproductie onbetaalbaar gemaakt.
Hoge kosten van brandstof, kunstmest en hoogwaardig zaaizaad vergroten het leed van boeren alleen maar. De meesten moeten hun graan met verlies verkopen.
Boeren reageren hierop door minder te zaaien, zegt Andrii Vadaturskyi, CEO van Nibulon, een toonaangevend Oekraïens graantransportbedrijf.
“Niemand let op het feit dat er (dit jaar) al 40% minder tarwe is gezaaid en we verwachten dat er 50% minder maïs zal worden gezaaid in Oekraïne”, zei hij op basis van gegevens van 3.000 boeren.
Nibulon betaalde ooit gemiddeld $ 12 om een ton graan te verschepen vanuit de zuidelijke havenstad Odessa. Nu betaalt het $ 80 tot $ 100 per ton, zei Vadaturskyi,
Dmytro Skornyakov, CEO van HarvEast, zei dat zijn agribusiness bijna $ 110 aan logistieke kosten betaalt om elke ton maïs te exporteren.
“Het dekt onze kosten, maar levert ons geen winst op”, zei hij.
Er zijn onderhandelingen gaande om de door de Verenigde Naties bemiddelde overeenkomst te hernieuwen, waardoor Oekraïens graan veilig drie havens aan de Zwarte Zee kan verlaten. Verladers zeggen dat de deal niet efficiënt werkt.
Russische inspecties veroorzaken lange wachttijden voor schepen, verhogen de tarieven en maken de zeeroute duur en onbetrouwbaar, zeggen Oekraïense graanverladers. Rusland ontkent de vertraging van de inspecties.
“We hadden een aantal schepen die bijna 80 dagen in de rij stonden om geladen te worden”, zei Vadaturskyi van Nibulon. “Iemand moet dat geld kwijtraken, of de koper, de eigenaar van het schip of de handelaar.”
Transitroutes in heel Europa zijn open, hoewel Polen, Roemenië, Slowakije, Bulgarije en Hongarije Oekraïense tarwe, maïs en enkele andere producten tijdelijk hebben verboden uit bezorgdheid over de winsten van hun eigen boeren.
Maar deze routes zijn traag en kostbaar. De zeescheepvaart was eerder dit jaar goed voor 75% van de graanexport van Oekraïne.
Ondertussen nemen sommige boeren het risico om hun akkers niet te beplanten.
Het land van Oleh Uskhalo in Potomkyne is overspoeld met munitie, de uitgestrekte tarweboerderijen zijn een kerkhof geworden van verbrande uitrusting.
In een gebombardeerde graanschuur liggen hopen tarwekorrels – Ushkalo’s gehele vooroorlogse oogst – te rotten onder de zon.
“We kunnen nog een jaar doorgaan”, zei hij. Daarna weet hij het niet meer. Hij hoopt op schadevergoeding van de overheid.
“Ik kan (mijn arbeiders) niet naar een veld sturen waarvan ik weet dat er mijnen en bommen liggen”, zei Uskhalo. “Om iemand te sturen om zichzelf op te blazen? Ik kan dit niet doen.”
Hij stuit op tegenstand van zijn werknemers, die staan te popelen om loon te verdienen.
“De tractorbestuurders zeggen: ‘We kunnen gaan, we kunnen een document ondertekenen dat we de volledige verantwoordelijkheid nemen’,” zei Uskhalo.
Het is te riskant, zei hij tegen hen.
In de verte ziet hij een tractor met schijffreesmachines, een soort ploeg. “Ik vraag me af of het Volodymyr Mykolaiovych is,” zei hij, verwijzend naar Zaiets.
“Er is maar één van die schijven nodig om een mijn te raken, en dat is alles.”
Dit gebeurde met Mykola Ozarianskyi.
In april waagde de boer een gok: in zijn dorp Borozenske in Kherson stapte hij op zijn tractor om naar het zonnebloemveld van een vriend te rijden om de stengels af te snijden.
Hij sloeg een zijstraat in. Hij herinnert zich de explosie en het wakker worden in een ziekenhuisbed met een ingeklapte long en gebroken ribben.
Elke dag denkt hij aan zijn 16 hectare land dat nog niet is ingezaaid.
‘Ik zal het doen,’ zei hij terwijl hij moeite had om te spreken terwijl een buis bloed uit zijn borst afvoerde. “Niet planten betekent de dood voor een boer.”
___
Volg AP’s berichtgeving over de oorlog in Oekraïne op https://apnews.com/hub/russia-ukraine en de voedselcrisis op https://apnews.com/hub/food-crisis.