De eerste beelden van Europa’s nieuwe weersatelliet Meteosat-12 zijn zojuist vrijgegeven.
Het ruimtevaartuig, dat zich 36.000 km boven de evenaar bevindt, werd in december gelanceerd en bevindt zich momenteel in een testfase die het grootste deel van dit jaar zal duren.
Wanneer Meteosat-12-gegevens uiteindelijk worden gedeeld met meteorologische instanties, wordt verwacht dat dit zal resulteren in een ommekeer in de voorspellingsmogelijkheden.
Waarschuwingen voor dreigende gevaarlijke situaties moeten sterk worden verbeterd.
Dit staat bekend als “nowcasting” – het vermogen om met meer vertrouwen te zeggen dat harde wind, bliksem, hagel of zware stortbuien een bepaald gebied zullen treffen.
Een deel van deze vooruitgang zal komen van de verhoogde resolutie van Meteosat-12. Met satellieten van de vorige generatie moest een kenmerk in een storm minstens 1 km breed zijn om te worden gedetecteerd. Het nieuwe ruimtevaartuig zal objecten met een diameter van slechts 500 meter volgen.
“We kunnen nu heel fijne structuren zien”, zegt Jochen Grandell van Eumetsat, de intergouvernementele instantie die de Europese weersatellieten beheert.
“Je hebt bijvoorbeeld misschien de term ‘doorschietende piek’ gehoord, die deel uitmaakt van de wolkenontwikkeling van een onweersbui waarbij je zeer sterke opwaartse en neerwaartse stromingen kunt zien. Deze veranderen heel snel en ze zijn ook nog eens heel klein. Maar ze zijn ook erg krachtig”, vertelde hij aan BBC News.
Europa heeft sinds 1977 zijn eigen meteorologische ruimtevaartuig hoog boven de planeet. De nieuwe imager is de derde iteratie van de serie.
Meteosat-12 bevindt zich in een “stationaire” positie en houdt constant Europa, het Midden-Oosten en Afrika in de gaten.
Het zal een volledig beeld geven van weersystemen die elke 10 minuten over het aardoppervlak razen, vijf minuten sneller dan voorheen. Het ziet de planeet ook in meer golflengten van licht. Zestien in plaats van de eerder beschikbare 12.
De extra lichtbanden maken afbeeldingen in ware kleuren mogelijk. Met andere woorden, de beelden komen veel dichter in de buurt van wat het menselijk oog zou kunnen waarnemen wanneer het vanuit hetzelfde gezichtspunt naar beneden kijkt.
“Toen we de gegevens voor het eerst ontvingen, waren de emoties hoog omdat we de hoge kwaliteit van de sensor konden zien”, herinnert Eumetsat-collega Alessandro Burini zich.
“De optische kwaliteit van de beelden, de radiometrie, de navigatie – d.w.z. de nauwkeurigheid van de positie van de individuele pixels in een beeld – is echt heel goed.”
Het nieuwe systeem van de derde generatie zal uiteindelijk bestaan uit een drietal ruimtevaartuigen die samenwerken.
In 2026 zal een tweede camera operationeel zijn om sneller beelden van Europa vast te leggen – elke 2,5 minuut. Daarvoor, in 2024, zal een “sonderend” ruimtevaartuig gelanceerd worden om de temperatuur en vochtigheid in de atmosfeer te meten.
Aangezien er al vervangende satellieten zijn besteld voor het eerste werkende trio, is Europa gedekt tot ver in de jaren 2040.
De totale kosten zullen naar verwachting ongeveer € 4,3 miljard bedragen.
Als dat als veel geld klinkt (en dat is het ook), verbleekt het in vergelijking met de waarde die de samenleving ontleent aan nauwkeurige weersvoorspellingen – bij het voorkomen van doden, infrastructuurschade en economische ontwrichting.
Herhaalde analyse heeft aangetoond dat de voordelen in heel Europa jaarlijks in de tientallen miljarden lopen.
BBC-weerpresentator en meteoroloog Simon King verheugde zich op de nieuwe beelden.
“Het is alsof je van standaarddefinitie naar 4K gaat”, zei hij. “De toename in resolutie is vrij opmerkelijk. Als je inzoomt kun je de wolkenstructuur echt zien. En het zijn niet alleen wolken, je ziet ook heel duidelijk het stof in de atmosfeer, wat belangrijk is voor bijvoorbeeld het ontstaan van orkanen.”
Nataša Strelec Mahović werkt bij Eumetsat en traint mensen om data uit de ruimte te gebruiken. Ze werkte eerder als meteoroloog in Kroatië.
“Een ander voorbeeld dat ik zou noemen vanwege de hogere resolutie, is mistdetectie, omdat we nu zelfs in zeer nauwe valleien mist kunnen zien”, legt ze uit. “En misschien is een andere toepassing die ik wil benadrukken het monitoren van bosbranden, zoals bosbranden [Meteosat-12] Niet alleen zie je veel kleinere vuren beter en zie je de rook, maar je kunt ook de grachten verder zien [Meteosat-12] zal ons in staat stellen om de verschillen te zien, zelfs in brandintensiteit.”
De tests van de satelliet- en grondsystemen zullen dit jaar worden voortgezet. Nationale prognosebureaus zoals het UK Met Office, Meteo France en DWD (de Duitse weerdienst) zouden begin 2024 routinematig Meteosat-12-informatie in hun supercomputers moeten opnemen.
